Hoezo je eigen teksten redigeren, zullen sommigen denken. Is redigeren dan niet de taak van je uitgever? Ja, dat is het zeker. Maar dat is niet het hele verhaal. Als je van plan bent een goed verzorgd, gecorrigeerd en geredigeerd boek uit te brengen, dan doe je er verstandig aan om dat niet geheel en al aan je uitgever over te laten. Daar zijn een paar goede redenen voor:

1. Als je het ‘kleine grut’ (vergeten leestekens, dubbele spaties, tikfouten etc.) zelf vindt en corrigeert, betekent dat tijdwinst in het hele uitgeefproces.
2. De redacteur kan zich meer richten op het inhoudelijk redigeerwerk, zoals een juiste woordkeuze, het opsporen van te lange of ingewikkelde zinnen of tegenstrijdigheden in de plot.
3. De allerbelangrijkste reden is wat mij betreft dat je eigen tekst redigeren erg nuttig werk is, waarvan je dingen opsteekt over je eigen schrijven waarvan je in de toekomst kunt profiteren. Over dat laatste gaat mijn blog vooral.

Gelukkig had ik tijdig (een paar maanden geleden al) over die fase van corrigeren, redigeren en teksten opmaken nagedacht. Toevallig stuitte ik in de boekhandel op het boekje ‘Teksten redigeren’ van Wim Daniëls. En ja, in de inleiding bevestigt Wim Daniëls wat ik al dacht. Redigeren is óók de taak en verantwoording van de auteur zelf. Op de inhoud ga ik hier verder niet in, maar ik mag natuurlijk wél vermelden dat het een bijzonder nuttig, om niet te zeggen onmisbaar naslagwerk(je) is voor wie een boek of bundel zo foutloos mogelijk bij een uitgever aan wil bieden of (zoals in mijn geval) vlak voor een uitgave staat. Ik heb het dan ook helemaal gelezen voordat ik de tien verhalen voor ‘Traisha en het Ei’ een voor een onder de loep ging nemen.
De praktijk is altijd net iets anders dan de theorie. Al snel stuitte ik op iets waar ik niet bij stil had gestaan en waarover ik in het boekje van Wim Daniëls ook niets gelezen had, tenminste niet rechtstreeks. Wat was het geval? De verhalen die ik samen met Maaike van EigenZinnig voor mijn bundel selecteerde, beslaan een periode van ongeveer zes jaar tussen 2008 en 2014. Niet zo heel erg lang, lijkt het. Maar daar keek ik toch anders tegenaan toen ik me realiseerde dat ik in 2008 nog maar een paar jaar serieus schreef. En ja, in zes jaar tijd maak je een hele ontwikkeling door als je, zoals in mijn geval, bijna elk vrij uurtje bezig bent met lezen of schrijven. Of die ontwikkeling ook inhoudelijk is, bijvoorbeeld de opbouw van de plot of de uitwerking van de personages, is voor mijzelf een lastige vraag, die waarschijnlijk beter door de lezers van mijn bundel beantwoord kan worden. Ik ben straks (eind november of begin december) dan ook benieuwd naar het commentaar en uiteraard naar de recensies. In elk geval technisch ga je in zes jaar tijd anders en beter schrijven, is mijn conclusie. Als ik mijn oudste verhalen uit de bundel vergelijk met wat ik de afgelopen maanden afrondde, dan wordt dat heel duidelijk. Om dat concreet te maken, sluit ik af met de punten waar ik tijdens mijn correctiewerk voor de bundel tegenaan liep en waar ik een oplossing voor moest bedenken. Compleet is onderstaand lijstje natuurlijk niet. Ik beperk me tot wat me het meeste opviel.

* Woordkeuze en zinsbouw
In mijn oudste verhalen zat nogal wat archaïsch taalgebruik, zowel op woord- als zinsniveau. Woorden als ‘eenieder’ of ‘betrachten’ mogen nog in Van Dale te vinden zijn, je leest of hoort ze bijna nooit meer. Nu betekent dat niet dat al die woorden of uitdrukkingen uit een verhaal moeten. Soms past het gewoon in de sfeer van een verhaal en moet je het zo laten. Maar meestal is het toch raadzaam zoiets te vervangen door eigentijdser taalgebruik. In een verhalenbundel geldt dat nog sterker. Die hoort qua taalgebruik zo veel mogelijk een eenheid te zijn. Vandaar dat ik er een hele herschrijfronde aan gewijd heb om dat soort dingen uit mijn oudere verhalen te halen. Daarbij ontdekte ik ook dat ik slordig was geweest met het onderscheid tussen tenslotte (immers) en ten slotte (uiteindelijk). Dat moest ik een stuk of vijf keer repareren.

* Stopwoorden
Daar heeft elke schrijver (denk ik) last van. Maar als je nog niet lang schrijft is het probleem groter, omdat je er nog niet zo alert op bent. In de loop der jaren leer je je eigen stopwoordjes (wel, maar, nog etc.) kennen en sluipen ze niet meer zo vaak in je teksten. Logisch dus dat ik er in mijn oudere verhalen weer heel wat aantrof.

* Aanhalingstekens
In schrijfboeken lees je dat je vrij bent in de keuze voor enkele of dubbele aanhalingstekens. In mijn oudere verhalen gebruikte ik altijd dubbele, later enkele, omdat ik dat veel rustiger vond ogen. In een op zichzelf staand verhaal is de keuze niet zo van belang, maar in een bundel wel. Die moet ook in dat opzicht een eenheid vormen. Het gevolg was dat ik in drie verhalen alle dubbele aanhalingstekens door enkele moest vervangen. Gelukkig waren dat verhalen met niet al te veel dialoog.

* Komma’s
Een altijd terugkerend iets, omdat er slechts in een paar gevallen vaste regels voor bestaan. Verder geldt in de eerste plaats de algemene regel dat je een komma plaatst bij een natuurlijke adempauze in de zin. Zelfs tussen twee persoonsvormen hoeft niet in alle gevallen een komma geplaatst te worden. Ik zal de lezer niet vermoeien met meer regels. Die staan in elk goed schrijfboek of je kunt ze bij ‘Taaladvies’ nalezen.
Hoofdzaak is dat ik in mijn oude teksten erg weinig komma’s gebruikte. Met name tussen persoonsvormen liet ik ze nogal eens achterwege. Ook dat is iets dat je bij een bundel niet ongecorrigeerd kunt laten, ook al omdat het bij vrijwel elke langere zin raadzaam is om wél een komma tussen die persoonsvormen te plaatsen. Ook daar was ik dus uren mee aan de gang.

Ik hoop dat mijn uitweiding een beetje nuttig is voor medeschrijvers met publicatieplannen. Ik ben benieuwd of er reacties komen. Zo zou ik bijvoorbeeld willen horen of jullie tegen dezelfde problemen aanlopen of aanliepen. Verschillen zullen er best zijn. We zijn nu eenmaal allemaal anders, dus schrijven we allemaal anders en gaan verschillend met onze teksten om. Daarbij ga ik er gemakshalve van uit dat mijn blog vooral door medeschrijvers of in elk geval mensen ‘uit het schrijfwereldje’ gelezen wordt. Ik vermoed dat het zo is, al weet ik dat uiteraard niet zeker.